Recensie: verkiezingsprogramma SP

Lachen in de Duisternis #8

Hallo lezer,

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen recenseer ik de komende tijd in Lachen in de Duisternis de verkiezingsprogramma’s van deelnemende partijen. Die beoordeel ik inhoudelijk, maar als schrijver let ik natuurlijk ook op stijl, retoriek en redeneertrant.

Vandaag de aftrap met het verkiezingsprogramma van de SP: Nu de mensen.

Je kunt me steunen bij het maken van Lachen in de Duisternis door een donatie te doen of, structureler, door over te schakelen op een ‘premium’ abonnement voor €5,- per maand.

---

Uitstekende staat van dienst

De SP is van oudsher een partij voor de underdog. Voor de arbeider, voor de zorgbehoevende, voor de mensen wier leven uit tegenslagen bestaat. Dat is in een land dat al decennialang een neoliberale agenda uitvoert een belangrijk en welkom tegengeluid.

We zagen de SP, verpersoonlijkt door Kamerlid Renske Leijten, op het scherpst van de snede opereren tijdens het blootleggen van de Toeslagenaffaire en de nasleep daarvan. Wonderlijk eigenlijk dat de partij, die nu 9 zetels in de Tweede Kamer heeft, in de recentste peiling van Ipsos én die van I&O Research daalt naar 5 zetels.

Misschien biedt het verkiezingsprogramma aanknopingspunten om die vraag te beantwoorden…

Radicale democratisering

Hoofdthema van het verkiezingsprogramma van de SP, getiteld Nu de mensen, is de strijd tegen de tweedeling in de samenleving.

Een van de manieren om die tweedeling tegen te gaan, is wat de partij ‘radicale democratisering’ noemt.

Dat begint met een klassiek SP-standpunt: het voorstel voor een bindend en correctief referendum. Toevallig is de buit sinds deze week ten dele binnen: na de Tweede Kamer stemde ook de Eerste Kamer vóór de initiatiefwet van de SP rond het bindend correctief referendum. Omdat het om een grondwetswijziging gaat, zal er na de verkiezingen opnieuw over gestemd moeten worden, maar voor de SP ziet het er vooralsnog goed uit.

Meer democratische inspraak ziet de partij graag ook op de werkvloer. “Zonder werkende mensen is er geen winst,” stelt het verkiezingsprogramma. “Niet alleen bestuurders en aandeelhouders, maar ook alle medewerkers krijgen voortaan recht op een deel van de winst.”

Werknemers verdienen ook meer inspraak, vindt de SP. Zeker in de zorg. De partij wil meer invloed van zorgverleners “om onzinnige regels en bureaucratie te schrappen. Zij stellen vast welke zorg nodig is en niet de verzekeraars.”

Chapeau!

Eerlijker verdelen

De absolute kern van het SP-denken is een eerlijkere verdeling van de welvaart. De zorg, bijvoorbeeld, moet weer betaalbaar worden voor iedereen, zonder eigen risico.

Er komt een Nationaal ZorgFonds, waardoor de huidige wildgroei aan zorgpolissen en zorgverzekeraars overbodig wordt. Ook de tandarts, de ggz en de fysiotherapie worden voortaan helemaal vergoed. De zorgpremies maken we inkomensafhankelijk, mensen met een lager en middeninkomen profiteren hiervan.

Dit zijn uitstekende plannen. Dat ze überhaupt nodig zijn, is een godverrekte schande, maar het is nu eenmaal zo, en de SP biedt hier uitstekende oplossingen.

Ook het openbaar vervoer moet goedkoper, in eerste instantie door de BTW op kaartjes te schrappen, maar uiteindelijk wil de SP naar gratis OV. Het mooie van die plannen is dat ze niet alleen effectief zijn op het gebied van eerlijke welvaartsverdeling: ze hebben ook nut in de strijd tegen klimaatverandering.

Een derde onderwerp dat ik eruit wil lichten, is wonen.

“Een ministerie van wonen krijgt regie over de huisvesting,” schrijft de SP, “en maakt een nationaal bouwplan voor de bouw van duurzame en betaalbare woningen.” De partij wil huisjesmelkers en speculanten harder aanpakken en de verkoop van sociale huurwoningen door woningcorporaties verbieden.

Ik sta te juichen.

Op het gebied van armoedebestrijding is de SP zo ongeveer specialist, en ook hier komt de partij met uitstekende en broodnodige want menselijke plannen.

Irritatie

Tot nu toe geen aanmerkingen.

Het programma is helder van opzet en structuur, de stijl is toegankelijk — en deze observatie wil ik ook niet onbenoemd laten: dit is waarschijnlijk het enige linkse verkiezingsprogramma waarin de woorden diversiteit en inclusie niet voorkomen (behalve daar waar het om biodiversiteit gaat).

Een verademing voor deze klassiek-linkse anti-woke-ridder.

Maar al lezend in Nu de mensen begint de toon van het programma me te irriteren. Er wordt wel erg vaak badinerend gedaan over “de rijken” of zelfs “de superrijken”. Er komen wel erg vaak flauwe populistische praatjes voorbij als: “Er komt een verbod op het vliegen met privéjets.”

Of: “Iedere studie moet ook volledig in het Nederlands te volgen en te voltooien zijn.” Een staaltje Omtzigtiaans taalnationalisme waarvan ik de haalbaarheid en wenselijkheid sterk betwijfel.

Ook zo ergerlijk: “Riante voorzieningen voor politici schaffen we af. Daarom maken we een einde aan de wachtgeldregeling.”

Dit is populisme van het zuiverste soort. En een voorbeeld van slordig redeneren.

Want denk dit eens door: mensen die de politiek ingaan geven hun bestaande carrière op, zijn lange tijd ondergedompeld in het hysterisch zware werk van Kamerlid en hebben daardoor geen tijd om zich te richten op een carrière ná hun politieke loopbaan.

En dan, vaak zonder dat ze het willen of er zelf aan hebben bijgedragen, valt er een kabinet, worden er nieuwe verkiezingen aangekondigd en zijn ze hun baan misschien wel kwijt. Wie wil dan nog de politiek in? Wie is zo gek om dat risico nemen?

Het zou zomaar kunnen dat we heel veel goede mensen mislopen als je de ruggesteun van een eerlijke, niet 'riante', wachtgeldregeling afschaft.

Slordig

De redeneertrant is wel vaker slordig. Midden in het hoofdstuk over wonen, waarin dus uitstekende plannen gepresenteerd worden, staat ineens plompverloren de zin: “Het verbod op kraken heffen we op.” Als je dat zegt, heb je blijkbaar geen vertrouwen in de effectiviteit van je huisvestingsplannen. Als je plannen werken, is kraken helemaal niet nodig.

“De euro is op termijn onhoudbaar,” schrijft de SP, en je vraagt je meteen af: op welke termijn dan? En hoe willen jullie van de euro af zonder een Nexit in gang te zetten? En als jullie daadwerkelijk een Nexit willen, hoe voorkom je dan de rampzalige gevolgen die de Brexit in Groot-Britannië had?

Hier, maar bijvoorbeeld ook in dat slaapverwekkende flauwekulvoorstel voor de bouw van een nationaal historisch museum, krijg je het idee dat de partij, om maar snel een verkiezingsprogramma te kunnen presenteren, vergeten is een paar oude standpunten te schrappen, of tenminste de rationale van die standpunten te heroverwegen.

Zielige mensen

Wat gaandeweg het sterkst gaat overheersen is het gevoel dat de SP rijke mensen haat. Niet alleen dat: het hele idee van geld verdienen, winst maken — dat lijkt een doorn in het oog van de socialisten.

“De zorg is geen markt,” schrijft de partij terecht, maar die zin wordt gevolgd door dit voornemen: “Ondernemers die streven naar winst krijgen geen kans meer in de zorg.”

Dat is buitengewoon schadelijk voor de ontwikkeling van, ik noem maar wat, medische apparatuur. Als we het beste van het beste willen in de zorg, hebben we concurrentie nodig, hebben we bedrijven nodig die om het hardst strijden in hun pogingen het beste product denkbaar te ontwikkelen.

Dat geldt niet alleen voor de zorg. Het geldt overal: innovatie drijft voor een belangrijk deel op het verlangen van mensen om geld te verdienen met een nieuwe ontdekking. Als je winst tot vijand verklaart, vernietig je een belangrijke stimulans voor mensen om te ondernemen.

En nog wat breder: de meeste mensen willen helemaal niet in een sociale huurwoning wonen. Het is beter dan niks, maar als je ook maar een beetje de kans krijgt, wil je een eigen huis kopen. Je wil een goed salaris zodat je mooie spullen kunt aanschaffen, je hobby’s kunt bekostigen, een paar keer per jaar op vakantie kunt, wat geld opzij kunt leggen voor de studie van je kinderen.

Winst maken is niet vies.

Rijk willen worden is niet vies.

De SP is met al die winst-hatende retoriek een partij voor zielige mensen, en niemand wil zielig gevonden worden.

Niemand wil bij de losers horen.

Misschien blijven kiezers daarom wel zo hardnekkig op de volksverlakkers van de VVD stemmen: omdat die partij in ieder geval de eigen verantwoordelijkheid van mensen serieus neemt, en het verlangen van mensen om boven hun huidige economische situatie uit te stijgen.

Het zou zomaar kunnen dat hier de oorzaak ligt van de slechte resultaten van de SP in de peilingen (en bij de laatste paar verkiezingen).

Als dat zo is, dan kan Lilian Marijnissen in de komende verkiezingsdebatten maar beter een wat optimistischer geluid laten horen. Geld stinkt niet, arme mensen zijn niet zielig. Rechtvaardigheid is belangrijk, maar hoeft niet ten koste te gaan van mensen die wél hun schaapjes op het droge hebben.

---

Graag gelezen? In tegenstelling tot de SP vind ik geld verdienen niet erg, zeker niet als je er hard voor werkt. Je kunt me steunen bij het maken van Lachen in de Duisternis door een donatie te doen of, structureler, door over te schakelen op een ‘premium’ abonnement voor €5,- per maand.

Mijn dank is groot!

Tot volgende keer,

Jamal Ouariachi